PRACA Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, określany w piśmiennictwie jako „zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi” lub „zaburzenia hiperkinetyczne”, to grupa zaburzeń charakteryzujących sie „wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia) brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną aktywnością” (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów 1944)

Obecnie w światowej literaturze naukowej stosowane są dwie nazwy, które charakteryzują ten typ zaburzeń wieku rozwojowego. W popularnej i powszechnie używanej Klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV) mowa jest o „zespole nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi”, znanym pod skrótem ADHD (od angielskiego Attention Deficit Hyperactivity Disorder). Światowa Organizacja Zdrowia natomiast, w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD – 10, proponuje określenie „zespół hiperkinetyczny”. Diagnozę można postawić przed siódmym rokiem życia, choć często już około 2-3 roku zauważ a się objawy nadpobudliwości. Zwykle najbardziej nasilone są w szkole, ze względu na konieczność zachowania stałej uwagi i pozostawania w jednym miejscu, jakim jest szkolna ławka.

Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo to dzieci sprawiające otoczeniu najwięcej trudności wychowawczych ze względu na gwałtowne, często niepohamowane reakcje emocjonalne (płacz, krzyk, złość), ruchowe (bójki, niszczenie przedmiotów, pośpiech i chaotyczność w zachowaniu, znaczna ruchliwość i żywiołowość) i poznawcze (brak koncentracji na zadaniu, chaos myślowy, gonitwa myśli itp.) Bezpośrednią przyczyną takich zachowań dzieci nadpobudliwych jest od strony fizjologicznej wyraźna przewaga w układzie nerwowym procesów pobudzania nad hamowaniem.

Mianem nadpobudliwości psychoruchowej określa się zazwyczaj zespół objawów występujących w jednej, dwóch lub wszystkich sferach funkcjonowania dziecka: ruchowej, poznawczej, emocjonalnej.

W sferze ruchowej: wyraźny niepokój ruchowy w zakresie dużej i małej motoryki. Obserwujemy u dzieci niemożność pozostawania w bezruchu nawet przez krotki okres czasu, podrywanie się z miejsca, chodzenie po klasie, bieganie, wymachiwanie rękami, podskakiwanie lub wzmożone drobne ruchy kończyn(machanie nogami,poruszanie palcami rąk, ciągłe zajmowanie się rzeczami, które leżą w zasięgu ich rąk lub nóg, kiwanie się na krześle itp.)

W sferze poznawczej: trudność w skupieniu uwagi, wzmożonym odruchem orientacyjnym oraz pochopnością i pobieżnością myślenia. Dzieci te nie są w stanie skupić się dłużej nad wykonywaną czynnością, najmniejszy bodziec odrywa je od zadania. Przerzucają swoją uwagę z obiektu na obiekt, robią wrażenie jakby interesowało je kilka rzeczy jednocześnie co prowadzi do udzielania nieprawidłowych odpowiedzi, bo odpowiedzi nieprzemyślanych.

W sferze emocjonalnej: niepohamowane, nieraz bardzo silne reakcje emocjonalne, wzmożona ekspresja uczuć oraz zwiększona wrażliwość emocjonalna na bodźce z otoczenia.

Metody pracy z dzieckiem nadpobudliwym

• Objawy ADHD nie są winą dziecka, nie są też winą rodziców, nai nauczycieli
• ADHD nie jest wymówką na życie – dziecko z ADHD ma osiągnąć te same cele , co jego rówieśnicy, ale przy większym nakładzie swojej pracy i ważnych dorosłych (rodziców, nauczycieli) ADHD ma soje uwarunkowania biologiczne.

 

Dziecko nadpobudliwe w szkole

Pracując z dzieckiem nadpobdliwym w szkole warto:

• poświęcać mu dużo uwagi
• wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania
• stosować zrozumiałe dla dziecka reguły
• być konsekwentnym
• przekazywane treści powinny być jasne, proste, krótkie, a wszystkie konsekwencje (pozytywne i negatywne) natychmiastowe
• pomóc nadpobudliwemu dziecku zorganizować świat wokół siebie
• stosować zrozumiały dla dziecka system kar i nagród

Ławka nadpobudliwego dziecka powinna być usytuowana:

• w pobliżu nauczyciela
• plecami do reszty jego kolegów
• w towarzystwie dobrych uczniów
• z daleka od łatwo rozpraszających elementów środowiska

 

OKULARY NA NADPOBUDLIWOŚĆ

1. Zmiany sposobu nauczania
   • ustalenie jasnych reguł pracy w klasie (odwołanie się do reguł jest upomnieniem, natomiast nie oskarża ucznia i go nie piętnuje.)
   • sprawdzenie pod koniec lekcji, że uczeń ma dokładnie zanotowane: co i na kiedy ma przygotować w domu
2. Pobudzanie uwagi dziecka
   • skracanie zadania poprzez dzielenie go na mniejsze zadania cząstkowe
   • zadawanie mniej materiału na raz
   • korzystanie z materiałów których można dotknąć, manipulować
   • proponowanie aktywności ucznia , które wymagają zaangażowania
   • korzystne jest ilustrowanie materiału schematami, podawanie uczniom różnych metod mnemotechnicznych, wierszyków, powiedzonek
   • zachęcanie do pracy z rodzicami, pracy w mniejszych grupach, uczestnictwa w zajęciach pozalekcyjnych
3. Poprawianie zdolności słuchania
   • przygotowanie krótkich instrukcji
   • powtarzanie instrukcji tak często jak jest to potrzebne
   • nakłanianie uczniów do powtórzenia instrukcji po jej usłyszeniu, a później do powtórzenia jej sobie jeszcze raz (rozwijamy umiejętność zapamiętywania i słuchania)
   • informowanie uczniów, że komunikuje się najważniejsze wiadomości
4. Inne metody dostosowania programu szkolnego
   • różne formy sprawdzania wiadomości np. pozwolić uczniom odpowiadać ustnie zamiast pisać (dziecko nadpobudliwe zwykle dobrze koncentruje się podczas odpowiedzi ustnej, natomiast w czasie prac pisemnych popełnia błędy wynikające z nieuwagi: nie doczyta polecenia do końca, myli się przy przepisywaniu poleceń
   • korzystne byłoby przeprowadzenie treningu i zapoznanie ucznia ze sposobami efektywnego uczenia się, robienia notatek itp.
   • pomoc w radzeniu sobie z właściwym rozporządzaniu czasem
   • praca w małych zespołach

 

Nieprawidłowe reakcje otoczenia na objawy nadpobudliwości u dzieci: silne sankcje karne za zachowanie, zmuszanie dzieci do pozostawania w bezruchu, piętnowanie ich zachowania na forum grupy (klasy), prowadzą jedynie do nasilenia zaburzonych zachowań.
 

na podstawie:

1. Teresa Opolska, Elżbieta Potempska „Dziecko nadpobudliwe”
2. Artur Kołakowski, Agnieszka Pisula „Dziecko nadpobudliwe w szkole. Objawy i systemy pomocy”

 

opracowała: Monika Maślana