PRACA Z „UCZNIEM ZDOLNYM”

Uczeń zdolny różni się od innych dzieci. Już w dzieciństwie wyprzedza rówieśników pod względem rozwoju psychomotorycznego. Występują u niego wzmożone potrzeby poznawcze, interesuje się otoczeniem, poznaje nowe zjawiska i sytuacje, sam wynajduje sobie zadania. Typowa jest dla niego postawa dociekliwości, intelektualnej ciekawości. Zadaje trudne pytania dorosłym. Ma silną wolę, przeciwstawia się poleceniom. Wykazuje bogate zainteresowania. Pragnie zgłębić konkretne zagadnienie, nie poprzestaje na powierzchownym poznaniu. Ma duże możliwości zapamiętywania i przetwarzania informacji. Nie lubi rutyny i podporządkowania się ogólnym regułom. Potrzebuje innych zadań i innej ich liczby. Dziecko zdolne wyróżnia się aktywnością intelektualną, zdolnością do konceptualizacji, abstrakcyjnego i syntetycznego myślenia. Stąd upodobanie do rozwiązywania problemów poznawczych. Ta duża aktywność intelektualna może być przyczyną zaniedbania innych sfer rozwoju, np. społecznego czy aktywności fizycznej.

Psychologowie wyróżniają pięć czynników niechęci uczniów zdolnych do nauki szkolnej, ich zaniżonych osiągnięć:

1. warunki opieki nad dzieckiem i jego nauką (matka zapracowana, nie inspirująca zainteresowań szkolnych);
2. wychowanie i atmosfera domowa (niekonsekwencja, konflikty rodzinne, brak akceptacji);
3. postępowanie nauczycieli (nadmierny rygoryzm, krytycyzm, ośmieszanie i upokarzanie dziecka, nierozumienie motywów jego postępowania);
4. sytuacja w grupie rówieśniczej (konfliktowe stosunki z kolegami wynikające z niekorzystnych cech osobowości dziecka zdolnego, jego egocentryzmu);
5. w klasach wyższych przejawianie cech nie sprzyjających akceptacji ucznia (nadmierny krytycyzm, lekceważenie nauczycieli, brak zainteresowania stopniami);

 

W możliwościach dziecka zdolnego najszybciej orientują się nauczyciele. Rodzice często zawyżają oceny wobec swoich dzieci. W klasach początkowych zdolności są jeszcze mało sprecyzowane, ujawniają się w ogólnych kompetencjach poznawczych. Około 12. roku życia krystalizują się zdolności kierunkowe. Obecny system szkolny promuje następujące formy pracy z uczniem zdolnym:

• specjalne klasy i szkoły,
• indywidualizacja procesu nauczania (poszerzanie, wzbogacenie treści) w "normalnej" klasie,
• indywidualny program i tok nauczania,
• zajęcia pozalekcyjne, np. koła zainteresowań,
• zajęcia pozaszkolne, np. w domach kultury,
• obozy naukowe, warsztaty badawcze, seminaria specjalistyczne.

 

Wskazania w postępowaniu z dzieckiem zdolnym - dla rodziców i nauczycieli

1. Rodzicu zaspokajaj potrzeby poznawcze dziecka.
   Odpowiadaj na zadawane pytania. Podsuwaj interesujące lektury, gry, zabawy, programy edukacyjne. Proponuj wyjścia na wystawy, prelekcje, udział w dodatkowych zajęciach rozwijających zainteresowania dziecka (np. plastyczne, muzyczne, matematyczne, literackie, przyrodnicze itp.). Poszerzaj, wzbogacaj wiedzę ucznia o dodatkowy program kształcenia z danej dziedziny. Indywidualizuj wymagania.
2. Rozwijaj myślenie twórcze dziecka (jest ono nieodłącznym składnikiem zdrowia psychicznego, jednym ze sposobów samorealizacji, sprzyja osiąganiu sukcesów).
3. Wzbudzaj twórczą aktywność swego dziecka (otwarty, spontaniczny i twórczy styl życia jest największym darem, jaki rodzice mogą ofiarować potomstwu: uznanie przez rodziców twórczego zachowania budzi w dziecku śmiałość, ducha przygody, chroni przed atakami):

• dostarczaj materiałów rozwijających wyobraźnię,
• dostarczaj źródeł, które wzbogacają obrazowość języka (np. baśnie ludowe, mity, legendy),
• zostawiaj dziecku czas na myślenie i marzenia na jawie; niech ma czas na zadumę i namysł, a nie na bieganie od jednego zajęcia do drugiego,
• zachęcaj dziecko do utrwalenia swoich pomysłów,
• nadawaj jego wytworom skończoną formę (opraw rysunki, złóż tomik z wierszy),
• akceptuj naturalną skłonność do odmiennego spojrzenia na rzeczy,
• chwal przejawianie szczerej indywidualności,
• bądź ostrożny z redagowaniem, poprawianiem tekstów pisanych przez dzieci,
• zachęcaj do bawienia się słowami,
• kochaj dziecko i mów mu o tym.

4. Nauczycielu, pozwól uczniowi być twórczym (pozwalaj na twórcze myślenie i działanie):

• ceń myślenie twórcze,
• uwrażliwiaj na bodźce istniejące w otoczeniu,
• zachęcaj do manipulowania przedmiotami, ideami,
• ucz sposobów systematycznej analizy i oceny każdego pomysłu,
• nie narzucaj sztywnych schematów,
• twórz i utrwalaj atmosferę twórczą (swoboda w przestrzeni i zachowaniu),
• ucz, aby dziecko ceniło swe twórcze myślenie (np. zapiski pomysłów),
• wyrabiaj w uczniach umiejętność unikania sankcji ze strony kolegów,
• dostarczaj informacji dotyczących procesu twórczego,
• rozwiewaj obawy, których źródłem są arcydzieła, przekonując, że tworzyć można na co dzień,
• wspieraj i oceniaj uczenie się inicjowane przez samych uczniów,
• stawiaj kontrowersyjne pytania, pytania-niespodzianki, pytania-pułapki, włączaj poczucie humoru,
• stwarzaj sytuacje wymagające nieszablonowego myślenia, nowego rozwiązania,
• zapewniaj okresy wzmożonej aktywności, jak i względnego spokoju,
• udostępniaj środki niezbędne do realizacji pomysłu,
• utrwalaj zwyczaj pełnej, do końca, realizacji pomysłów,
• rozwijaj konstruktywny, zdrowy krytycyzm,
• zachęcaj do zdobywania wiedzy z różnych dziedzin,
• wychowuj nauczycieli o odważnym umyśle. (F. Torrance)

5. Wzmacniaj motywację (jest ona warunkiem osiągnięć):

• od osób, którymi kierujesz, z którymi działasz, oczekuj tego, co najlepsze,
• zauważaj potrzeby drugiego człowieka,
• wysoko ustawiaj poprzeczkę doskonałości,
• stwórz atmosferę, w której niepowodzenie nie oznacza przegranej,
• jeżeli ktoś zdąża tam, gdzie ty - dołącz do niego,
• wykorzystuj wzorce osobowe, przykłady, by zachęcać do sukcesu,
• okazuj uznanie i chwal osiągnięcia,
• stosuj mieszankę wzmacniania pozytywnego i negatywnego,
• potrzebę współzawodnictwa wykorzystuj w sposób umiarkowany,
• nagradzaj współpracę,
• pozwalaj, by w grupie zdarzały się burze,
• staraj się własną motywację utrzymać na wysokim poziomie.
• (A.L. Mc Ginnis)

5. Stwarzaj okazję do jak najczęstszych kontaktów grupowych, doświadczania zespołowego działania, uczestniczenia w spontanicznych i zorganizowanych zajęciach grupowych. Pomóż dziecku w nawiązaniu kontaktów społecznych (zaproś kolegów do domu lub na wspólną wyprawę, np. do kina, zapisz na zespołowe zajęcia pozaszkolne itp.).
6. Nie zaniedbuj rozwoju fizycznego dziecka, zachęcaj do spędzenia czasu wolnego w sposób aktywny ruchowo. Zainteresuj jakąś dyscypliną sportu (np. tenis, pływanie itp.).
7. Pamiętaj: dziecko zdolne jest przede wszystkim dzieckiem, a dopiero potem utalentowanym człowiekiem. Nadmiar obowiązków, nasze zbyt duże wymagania mogą je zmęczyć i zniechęcić do wysiłków. Zapewniaj wsparcie, stwarzaj poczucie bezpieczeństwa.

    

źródło: www.wychowawca.pl
opracowała: Monika Maślana